GEBELİKTE VARİS

Genel olarak bayanların %25-30’unda varis bulunmaktadır. Bayanlarda varisler özellikle hamilelik esnasında gelişmektedir. Ancak, bu varislerin önemli kısmı doğumu takiben 3-6. aylarda kaybolmaktadır.

Genel olarak hamilelik esnasında %15-20 oranında varisler gelişmektedir. Bunlar %70-80 oranında gebeliğin ilk 3 ay içerisinde başlar. Doğumu takiben 6-7 hafta içerisinde önemli miktarda azalır ve kaybolur. Gebeliğin ilk aylarında veya haftalarında daha sık görülmesinin en önemli nedeni ise bu dönemde salınan yüksek hormon düzeyidir. Bu hormonlardan varis gelişimine en büyük katkısı bulunan hormon, rahim adelelerini gevşeten hormondur (progesteron). Bu hormon aynı etkiyi toplardamar duvarındaki adeleleri de gevşetirlerek damarda genişlemeye neden olur. Buna bağlı toplardamarlar içerisinde kanın geri kaçmasını önleyen kapakçıklar bozulurlar.

Grafik. Gebelik esnasında ve sonrasında kılcal varislerin artışı ve azalışı

Varis gelişimine yol açan en önemli mekanizma ise bozulan kapakçıkların kanı geri kaçırmasıdır.
Gebeliğin ilk aylarında görülen hormonların yanısıra ilerleyen aylardaki kan hacmindeki artış, büyüyen rahim bölgesinde kan akım artışı, her iki bacaktan gelen toplardamarların karın içerisinde birleşerek kalbe kanı taşıyan ana toplardamar üzerine bebeğin baskı uygulaması da varis gelişimine katkıda bulunmaktadır.

Bütün bu faktörler bütün gebeler için geçerli olmasına rağmen herkeste varis gelişmemesinde genetik faktörlerin de önemli olduğunu düşündürmektedir. Genetik risk faktörleri mevcutsa risk 6 kat artmaktadır.

Varisli gelişme riski, 35 yaş üstü kadınlarda 30 yaş altı kadınlara göre 4 kat artmaktadır. Çok doğum yapan kadınlarda da risk ilk gebeliklerine göre iki kat artmaktadır. Doğum yapmamış 40 yaş üstükadınlarda varis görülme oranı %20 iken, 1-4 gebelik yaşayan kadınlarda %40, 5 ve daha fazla doğum yapan kadınlarda ise oran %65 dir.

Varis dağılımı genel olarak homojendir; gebe kadınlarda, 1/3: sol bacak, 1/3 sağ bacak, 1/3 her iki bacak etkilenir.

Hamilelik esnasında varisler kendini çok çeşitli şekillerde gösterebilmektedir. Bunlar en sık baldır ve diz arkası bölgelerde lokalize bir alanda olabileceği gibi, her iki bacağın tamamını kaplayan kılcal varisler şeklinde de olabilmektedir. Bu varislerin önemli kısmı doğumu takiben 1 aylık sürede kaybolmaktadır. Ancak özellikle çok doğum yapmış kimselerde kapakçıklardaki kalıcı bozulmalara bağlı ilerleyen yıllarda varisler gelişmektedir.

Gebelerde varis oluşumunu engellenmesi için;

• Ayakta uzun süreli sabit kalınmamalı
• Düzenli yürüyüş ve egzersiz yapılmalı
• Kilo alımından sakınılmalı
• Gün içerisinde sık sık bacaklar uzatılarak dinlendirilmelidir.
• Uyurken sol yana dönerek, rahmin ana toplardamarı sıkıştırması önlenmelidir.
• Bacak altına yükseltecek yastık konulmalıdır.
• Gün boyunca kanın bacakta göllenmesini engellemek için, diz altı hafif basınçlı varis çorapları giyilmeli.
• Beslenmeye özel önem verilmelidir; kabızlığı engellemek için bol sıvı alınmalı ve posalı gıdalar tüketilmelidir.

ANTALYA VARİS
Prof.Dr.İlhan Gölbaşı