VARİS VE YAŞAM TARZI

Bacak toplardamarlarındaki kanın kalbe dönüşünü kolaylaştırmak için bacak adelelerimizi güçlendirecek egzersizler yapmalıyız.

Bacakta derin ve yüzeyel olmak üzere iki adet toplardamar bulunmakta olup, bu damarların en önemli özelliği kanın geri kaçışını önleyen kapakçıklara sahip olmalarıdır. Bu kapakçıklar kanı geri kaçırdıklarında varis, ödem, ağrı gibi problemler gelişir ve genel olarak bu tabloya venöz yetmezlik adı verilir. Bu kimselerde egsersize yanıt farklılık gösterir. Fizyolojik koşullarda yatar pozisyondan ayağa kalktığımızda ayak bileğindeki basınç her saniye artarak 130mmHg’ya kadar yükselir. Sağlıklı bireylerde bu yükseklik her adımda düşerek 15-20mmHg’ya kadar düşer. Ancak bu düşüş venöz yetmezliği olan kimselerde %30-50 daha az olur. Bu düşüs ve egsersiz performansı toplardamarlardaki bozukluğun derecesi ile yakından ilişkilidir.

Uzun süreli oturarak iş yapan veya seyehat eden kimselerde dizaltı bögedeki kaslarda zayıflık ve buna bağlı derin toplardamarlarda problemler gelişir. Bazen de uzun süreli hareketsizliğe bağlı olarak kasların pompalama etkisi ortadan kalkacağı için derin toplardamarlar içerisinde kan göllenerek pıhtı oluşumuna da eğilim artırmaktadır. Bundan dolayı bu tarzda yaşam sürdüren kimselerin iş veya seyehat esnasında ayak bilek hareketleri ve kısa mesafeler de olsa yürüyüş yapmalıdırlar. Bu kişiler ayrıca boş vakitlerinde derin toplardamarlar etrafındaki pompa görevi yapan bacak kaslarını güçlendirmek için de tempolu yürüyüş, bisiklet ve yüzme gibi sporları da yapmalıdırlar.

Gün içerisinde iş hayatında bayanların yüksek topuklu ayakkabıları tercih etmeleri de bu kas pompalarının çalışmasını bozarak bacaklarda ödeme yolaçar. Bundan dolayı 3cm üzerinde topuklu ayakkabı kullanılmamalıdır.

Derin venöz yetmezliğin etkili bir tedavi yöntemi bulunmazken, yüzeyel yetersizliklerin ileri düzeyde ise lazer, yapıştırıcı, cerrahi gibi pek çok yöntemle tedavi edilmeleri faydalı olacaktır.

Egsersiz esnasında bacak kaslarının oksijen ihtiyacı ve bacak kan akımı artar. Buna bağlı hem atardamar hem de toplardamarımız genişleme eğilimi gösterir. Eğer toplardamarlarımız sağlıklı ise sorun yaratmaz, fakat toplardamar içerisindeki kapakçıklar bozuk ise bacakta kan gönlenir. Yarışmalı sporla uğraşan kimselerde toplardamarlarda bozukluk varsa laktik asit üretimi daha fazla artar. Buna bağlı daha kısa sürede yorgunluk, güçsüzlük ve kramp gelişir. Bundan dolayı spor performansı normal toplardamara sahip kimselere göre önemli düşüklük gösterir. Bu tarzda profesyonel sporcuların mutlaka venöz yetersizlik yönünden değerlendirilmeleri ve tedavileri gerekmektedir.

Varisli hastaların beslenmesi

Varislerin en önemli nedeni özellikle kasık bölgesinde derinden ve yüzeyden gelen toplardamarın birleşme bölgesinde sadece yüzeyden derine geçişe izin veren kapakçığın bozulmasıdır. Buna bağlı derinden yüzeye doğru geriye kan kaçışı olur ve yüzeyel toplardamarın dallarında varis olarak nitelendirilen damar genişlemeleri olur. Bu damar genişlemelerinde çok çeşitli faktörler etkili olmaktadır. Bunların başında karın içi basıncı artıran obezite gelmektedir. Bundan dolayı, varisleri veya buna neden olan venöz yetmezliği bulunan hastalarda beslenme büyük öneme sahiptir. Özellikle kilo alımını artıran işlenmiş gıdalar, şeker ve tuz oranı yüksek yiyecekler, katı yağlar ve gazlı içeceklerden uzak durulmalıdır.

Karın içi basıncı artıran kabızlık probleminden uzak durulması için lif oranı yüksek gıdalar tüketilmelidir.

Bu gıdalar;

• Tam buğday ürünleri, arpa, çavdar ve yulaf
• Avakado, brokoli, karnabahar, havurç
• Elma, portakal
• Bezelye, nohut, fasülye

Çeşitli yiyecek ve konserve kutuların iç yüzeyleri Bisfenol A kimyasalı ile kaplanır. Bu madde ise vücutta östrojen hormonu taklit ederek prostat ve meme kanserine yol açabilirler. Ayrıca bacaklardaki kılcal varislerin artmasın neden olurlar. Bundan dolayı iç yüzeyi kaplanmış kutularda saklanan gıdalardan uzak durulmalıdır.

Az tuz kullanımı varisli hastalarda büyük öneme sahiptir. Özellikle tuzun vücutta sıvı tutulumu ve buna bağlı damar içi basınç artışı hem varisleri, hem de ödemi artıracaktır.

Varisli hastalardaki özellikle bilek bölgesindeki yüksek basıncın etkisi ile kan hücrelerinin damar dışı dokulara geçişi ve burada parçalanması söz konusu olur. Parçalanan kan hücrelerinin içerisinde bulunan demir hücreler için zararlı serbest oksijen radikallerinin üretimini uyarır. Böylece bu bölgede inflamasyon gelişir. Bundan dolayı venöz yetmezliği ve varisleri bulunan kimseler antioksidan içeriği yüksek gıdalar tüketmelidirler.

Bu gıdalar;

• Böğütlen
• Çilek
• Üzüm
• Yaban mersini
• Kırmızı pancar
• Enginar
• Ispanak
• Bitter çikolata
• Vit C ve E

Prof.Dr.ilhan Gölbaşı